•  
  •  
 

Abstract

Từ khi cuộc chiến Việt Nam kết thúc ngày 30 tháng Tư, 1975, nhiều đợt người Việt di tản, tỵ nạn, và di dân đã đến Hoa Kỳ và xây dựng một mái ấm mới trên toàn quốc. Quận Cam, California, là nơi tập trung người Mỹ gốc Việt nhiều nhất từ năm 1975, và được mệnh danh là “thủ đô tỵ nạn của người Việt” tại hải ngoại. Tôi cho rằng có một nền văn học và truyền thông tiếng Việt tự phát, sung mãn – tuy chưa được nghiên cứu thoả đáng – tại Quận Cam và quê hương Việt-Mỹ (VietnAmerica) từ năm 1975. Nền văn học và truyền thông này tạo ra mảnh đất màu mỡ cho việc biểu đạt cái mà tôi gọi là ‘refug-endity’ – một căn tính di dân. Những tài liệu xuất bản và tác phẩm văn hoá bằng Việt ngữ này mang tính tự phát và tự lực (autonomous), nhưng ẩn mình đối với dòng chính Hoa Kỳ vì những rào cản văn hoá và ngôn ngữ. Tuy vậy, tôi cho rằng căn tính di dân ‘refug-endity’ – dù có vẻ như bị cô lập – lại có một đời sống tiềm tàng nhưng toả lan, và được tiếp nối qua những sáng tạo của các nghệ sĩ gốc Việt lớn lên ở hải ngoại. Bốn mươi năm sau, refug-endity đã tiến triển từ những tự phát và tự lực trong cộng đồng sắc tộc thành những biểu hiện toàn cầu, với những vụ mùa mới đang triển nở ở hải ngoại và sự bừng nở của phong trào phục hoạt ngôn ngữ sắc tộc trong dòng chính gần đây cũng như từ bốn mươi năm qua trong cộng đồng nhà. Bài viết này dựa trên các công trình nghiên cứu của tôi, cũng như kinh nghiệm sống mười chín năm ở Việt Nam và hơn hai thập niên tại Quận Cam và tại những cộng đồng Việt hải ngoại khác trên thế giới. Đặc biệt, bài viết này dựa trên kinh nghiệm đa chiều của tôi: từ những hiểu biết trực tiếp trong đời sống hằng ngày, những chương trình học thuật chuyên ngành tôi đã theo đuổi, và những đóng góp của tôi vào sự thành lập và phát triển các văn khố tiếng Việt, những sinh hoạt về truyền thông và văn hoá mà tôi xúc tiến hoặc tham gia, và những tài liệu gốc từ cộng đồng sắc tộc tại Quận Cam (và những nơi khác) mà tôi thu thập trong bốn mươi năm qua. Qua việc phân tích các tác phẩm và chương trình liên quan đến refug-endity, tôi quán chiếu về bốn thập niên của những sáng tạo bằng tiếng Việt, những đề tài, và giá trị kinh tế chính trị vốn cho phép những sinh hoạt này tìm được mạch sống.

Share

COinS